Η παρουσίαση του βιβλίου “Μια βαλίτσα μαύρο χαβιάρι της Σ. Προκοπίδου στην Έδεσσα
Το πάνελ της παρουσίασης: από αριστερά Λίζα Ξενίδου, Δημήτρης Ευαγγελίδης, Σοφία Προκοπίδου, Δημήτριος Προβάδος
20 Μαΐου 2015, ήταν όλοι εκεί, οι Βιβλιόφιλοι της Έδεσσας, Πόντιοι, τα παιδιά του Εδεσσαϊκού Θεάτρου και πολλοί Εδεσσαίοι φίλοι του καλού βιβλίου. Στο φορτισμένο με μνήμες (στολισμένο με τους πίνακες ζωγραφικής από την έκθεση του συλλόγου Μέγας Αλέξανδρος που πραγματοποιείται εκεί) Παρθεναγωγείο της Έδεσσας όπου έγινε η παρουσίαση του βιβλίου της Σοφίας Προκοπίδου “Μια βαλίτσα μαύρο χαβιάρι”. Μίλησαν στην εκδήλωση ο συγγραφέας και πρόεδρος των “Βιβλιόφιλων” Δημήτρης Ευαγγελίδης που απήυθυνε χαιρετισμό και μίλησε για το ιστορικό πλαίσιο των ιστοριών του βιβλίου, ο δημοσιογράφος Δημήτρης Προβάδος που παρουσίασε το βιβλίο και η συγγραφέας που συνομίλησε με το κοινό και υπέγραψε το βιβλίο της. Διάβασε αποσπάσματα από τις νουβέλες η ηθοποιός του Εδεσσαϊκού Θεάτρου Λίιζα Ξενίδου, τραγούδησε η κα. Ευλαμπία Νικολαϊδου (αδελφή του αξέχαστου Χρύσανθου) και λύρα έπαιξε ο λυράρης Γεώργιος Χαραλαμπίδης, που σχολίασε μελωδικά τα αποσπάσματα των κειμένων του βιβλίου που διαβάστηκαν και συνόδεψε με τη λύρα του την υπέροχη φωνή της γλυκύτατης κας. Νικολαΐδου που έντυσε μελωδικά την παρουσίαση του βιβλίου.
Ήταν μια πολύ όμορφη εκδήλωση φορτισμένη συγκινησιακά, που έγινε με αφορμήτη μαύρη επετείο της γενοκτονίας του Ποντιακού Ελληνισμού από τους Τούρκους. Ήταν μια εκδήλωση που γέμισε δημιουργικά το απόγευμα της Τετάρτης της 20ης Μαΐου όλων όσων παραβρέθηκαν.
Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί το κείμενο παρουσίασης του βιβλίου της Σοφίας Προκοπίδου “Μια βαλίτσα μαύρο χαβιάρι που έγινε στην Έδεσσα την Τετάρτη 20 Μαΐου 2012.
H Ευλαμπία Νικολαϊδου (αδελφή του αξέχαστου Χρύσανθου) και ο λυράρης Γεώργιος Χαραλαμπίδης,
Φίλες και φίλοι καλησπέρα. Μαζευτήκαμε απόψε στον όμορφο φορτισμένο με μνήμες χώρο του Παρθεναγωγείου της Έδεσσας για την παρουσίαση του βιβλίου της Σοφίας Προκοπίδου “Μια βαλίτσα μαύρο χαβιάρι”. Δεν επιλέξαμε τυχαία την ημέρα παρουσίασης του βιβλίου, είναι η επόμενη μέρα από τη θλιβερή επέτειο της γενοκτονίας των Ποντίων αδελφών μας από τους Τούρκους, στο πλαίσιο της “Εθνοκάθαρσης” που επιχείρησαν οι Νεότουρκοι και ο Κεμάλ Ατατούρκ και που ολοκληρώθηκε με την αναγκαστική ανταλλαγή πληθυσμών.
Βεβαίως το βιβλίο που απόψε παρουσιάζουμε διηγήται τις ιστορίες μιας άλλης πληθυσμιακής ομάδας Ποντίων, εκείνων που έζησαν στη Σοβιετική Ένωση και παλιννόστησαν στη μητέρα πατρίδα μετά την πτώση και τη διάλυση της. Πόντιοι Έλληνες που υπέστησαν δεινά από τις διάφορες αντιμαχόμενες εθνότητες.
Θα σας διαβάσω ένα απόσπασμα από την αναφορά του τότε Έλληνα προξένου Σταυριδάκη από την Τιφλίδα (Α11 8010/ 13 Αυγούστου 1919)
“Μέσα στην αναταραχή που προκαλείται από τη διάλυση της αχανούς τσαρικής αυτοκρατορίας και την εκδήλωση τάσεων αυτοδιαθέσεως και ανεξαρτησίας (για την επιθυμία των Ποντίων να ιδρύσουν ανεξάρτητο ποντιακό κράτος ο Βενιζέλος θα ενημερωθεί ήδη από το 1917, αλλά θα σταθεί εξαρχής αντίθετος προς την ιδέα αυτή) από διάφορες καταπιεσμένες εθνότητες που πάντως ως τότε συνυπήρχαν ειρηνικά, οι Ελληνόφωνες θα βρεθούν στη δυσχερέστερη θέση. Στο στόχαστρο της μπολσεβίκικης προπαγάνδας αλλά και των επιδρομών φανατικών ισλαμικών φύλων με πρώτους και αγριότερους τους Κούρδους.
Ο Ελληνισμός του Καυκάσου δεν θα στερηθεί απλώς τα οικονομικά μέσα που του εξασφάλιζαν ευδαιμονία και άνθηση αλλά, το κυριότερο, την ασφάλειά του”.
“Μια βαλίτσα μαύρο χαβιάρι”. Ένα βιβλίο που περιέχει 18 μικρά διηγήματα με κεντρικό άξονα του, περιστατικά του βίου των ηρώων τους, ειδομένα με τη δημοσιογραφική ματιά της συγγραφέως, αλλά γραμμένα με τη γλαφυρή γλώσσα του λογοτέχνη. 18 μικρά διηγήματα που γράφουν ιστορία.
Όχι την ιστορία των μαχών ή των μεγάλων προσωπικοτήτων που αναφέρονται στα βιβλία της ιστορίας, αλλά την ιστορία που γράφουν οι απλοί καθημερινοί άνθρωποι, πότε αστεία, πότε τραγική, αλλά πάντα βαθιά ανθρώπινη. Η κεντρική ηρωίδα της η Αντιγόνα παρατηρεί, περιγράφει και σχολιάζει, ως άλλη δημοσιογράφος, τα τεκταινόμενα. Πολλές φορές διαβάζοντας το βιβλίο σκέφτηκα ότι η Αντιγόνα, δεν είναι άλλη από την ίδια τη συγγραφέα, παρ' όλο που αναφέρεται σ' αυτή σε τρίτο πρόσωπο.
Η συγγραφέας υπογράφει το βιβλίο της
Από το βιβλίο της Σοφίας Προκοπίδου, παρελαύνουν οι πρωταγωνιστές των διηγημάτων της, απλοί, σεμνοί, καθημερινοί.
Η γριά Λεμόνα που ο θάνατός της γίνεται ΄θέμα για συζήτηση και παρατήρηση από τους γείτονες και τα παιδιά, οι θείοι Σόνια και Κόλια, ο μικρός Στάλιν, ο θείος Κώστας ο Πατέρας Βάνια, η γιαγιά Μαρία, ο Αχιλλέας, η Βάλια και ο Όμηρος, άνθρωποι της “διπλανής πόρτας” που με τον πόθο του γυρισμού -ως άλλοι Οδυσσείς- σε μια πατρίδα που γνωρίζουν μόνον εξ ακοής, ονειρεύονται την ώρα που θα πατήσουν τα χώματά της κι όταν αυτό πραγματοποιείται χάνουν και τη ζωή τους ακόμα από τη συγκίνηση όπως η ηρωίδα της η Σόνια. Κρατούν βαθιά στην καρδιά τους πεισματικά την ελληνικότητά τους και είναι περήφανοι γι αυτή. “...Η γιαγιά βιαστικά όλα αυτά τα έλεγε για τις φίλες της, για να καλύψει “το κουσούρι” της οικογένειας, που ήταν ο Ρώσος γαμπρός.
Όμως τι κρίμα η πατρίδα πολλές φορές τους απογοητεύει, όπως έκανε πολλές φορές και με άλλους ομογενείς που ήρθαν με την ελπίδα μιας καλύτερης ζωής στην πατρίδα.
Άνθρωποι που υπέστησαν διώξεις από την KGB γιατί θέλησαν να κρατήσουν την ελληνική τους γλώσσα και ταυτότητα. Κι όμως με όπλα τους τη γλώσσα, τη μουσική και την συνείδηση της ελληνικής τους ταυτότητας κρατήθηκαν σταθεροί στις αξίες και την ελληνικότητά τους, παρά τις διώξεις του Λένιν και του Στάλιν, και την προσπάθεια των περισσότερων σοβιετικών κυβερνήσεων να αφομοιωθούν στο μεγάλο χωνευτήρι που ήταν η Σοβιετική Ένωση. Γράφει σχετικά η συγγραφέας στο κεφάλαιο Μυστική οργάνωση “Παιδαγωγική εταιρεία”
Από την παρουσίαση του βιβλίου
Ο Αχιλλέας μαζί με τους φίλους του είχε ιδρύσει μια μυστική οργάνωση των Ελλήνων.... δεν σκόπευαν τίποτα επαναστατικό και ποτέ δεν στόχευαν στην ανατροπή του σοβιετικού καθεστώτος... και παρακάτω ... Σε όλη τη Γεωργία άρχισαν να καλούν στα τοπικά γραφεία της KGB τους Έλληνες με την κατηγορία της “αντικαθεστωτικής δραστηριότητας”. Ακόμα και οι τουρκόφωνοι πόντιοι παρόλο που δε μιλούσαν τα ελληνικά έδιναν στα παιδιά τους ελληνικά ονόματα, σηματοδοτώντας έτσι την ελληνική τους ταυτότητα. Αυτούς που πολλές φορές εμείς οι γηγενείς τους χαρακτηρίζουμε με τον απαξιωτικό τίτλο “Ρωσοπόντιοι” ή “Ρώσοι”.
Το “Μια Βαλίτσα Μαύρο Χαβιάρι” είναι ένα βιβλίο που περιγράφει προσωπικές ιστορίες Ελλήνων – Ποντίων στην Σοβιετική Ένωση αλλά και σε περίοδο μεγάλων αλλαγών, όπως η διάλυση της και ό,τι αυτό συνεπάγεται, η επιστροφή στην πατρίδα των ονείρων τους, η πίστη ότι όλα θα πάνε καλά, παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, όλα αυτά δίνουν ένα αισιόδοξο και ελπιδοφόρο μήνυμα.
Πως η ζωή είναι όμορφη και κάθε τέλος είναι ταυτόχρονα μια καινούρια αρχή, όπως γράφει στο οπισθόφυλλο του βιβλίου της η συγγραφέας που απόψε παρουσιάζουμε.
Δημήτριος Προβάδος dprovados@yahoo.gr
