Το κείμενο που
ακολουθεί είναι από την παρουσίαση του βιβλίου του Θωμά Κοροβίνη «55» στο
Παρθεναγωγείο στο Βαρόσι της Έδεσσας την Πέμπτη 13/2/2014
Σήμερα μαζευτήκαμε στο φιλόξενο χώρο του «Παρθεναγωγείου» της Έδεσσας
για να σας παρουσιάσουμε ένα μυθιστόρημα που αφορά στην Κωνσταντινούπολη, στους
Έλληνες – Ρωμιούς κατοίκους της και στα γεγονότα του 1955, δηλαδή το διωγμό όσων
απέμειναν από την ανταλλαγή των πληθυσμών μετά την Μικρασιατική καταστροφή από
τις πατρογονικές τους εστίες (ολοκληρώνοντας έτσι την εθνοκάθαρση που
επιχείρησαν οι Νεότουρκοι και ο Κεμάλ Ατατούρκ). Με το πρόσχημα της βομβιστικής επίθεσης από
αγνώστους στο σπίτι του Ατατούρκ στη Θεσσαλονίκη και με αφορμή τον
απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ στην Κύπρο,
στίφη εξαθλιωμένων Τούρκων από τις ανατολικές επαρχίες της Τουρκίας, αλλά και
μαθητών στρατιωτικών σχολών κατέστρεψαν και έκλεψαν τις περιουσίες των Ελλήνων
της Κωνσταντινούπολης, βίασαν, βιαιοπράγησαν, σκότωσαν τους ανυπεράσπιστους
Ελληνικής καταγωγής, Τούρκους πολίτες,
αφού οι αστυνομικές δυνάμεις αδιαφόρησαν ή και συνεργάστηκαν τις περισσότερες
φορές με το βίαιο τουρκικό όχλο.
Με αφορμή αυτά
τα γεγονότα λοιπόν ο συγγραφέας του βιβλίου που παρουσιάζουμε σήμερα, Θωμάς
Κοροβίνης, μας δίνει το μυθιστόρημα του «55». Ένα βιβλίο γραμμένο με τη μορφή
ημερολογίου της ηρωίδας του, της δασκάλας και αργότερα διευθύντριας ενός
ελληνικού σχολείου στο Καντίκιοϊ της Πόλης, Μαρίκας Σεφέρογλου. Μιας γνήσιας
Ρωμιάς Ταταυλιανής Πολίτισσας αναντάν μπαμπαντάν, που έζησε τη ζωή της,
ερωτεύτηκε και γλέντησε. Ενός θηλυκού Ζορμπά που αγάπησε τη ζωή και ξεδιπλώνει
το πολύχρωμο χαλί της ζωής της στη φαντασία μας. Μέσα από τη διήγηση της μας
ταξιδεύει στην πολυπολιτισμική Πόλη των Πόλεων με το πολύχρωμο μωσαϊκό λαών και
εθνοτήτων. Μας συστήνει τους συγγενείς της, τους φίλους της, τους κατοίκους της
Κωνσταντινούπολης, και τις συνθήκες διαβίωσης και συμβίωσής τους. Μας ξεναγεί
στις ρωμαίικες γειτονιές της, στα παζάρια της, μας
παρουσιάζει την κουζίνα της, τις μουσικές, τα λαϊκά τραγούδια, τον τρόπο
διασκέδασης, το θέατρο σκιών, το θέατρο. Τους τύπους του περιθωρίου, τους
μάγκες τις πόρνες, τους χασισοπότες τους, ζητιάνους, τους κρυπτοχριστιανούς,
τους φραγκολεβαντίνους, τους Τσιγγάνους.
Όλες αυτές τις αφηγήσεις
τις διακόπτουν οι σκληρές και σκοτεινές αναφορές στο πογκρόμ του Σεπτεμβρίου
του 1955, σε βάρος των γηγενών Ελλήνων-Ρωμιών, που μαζί με την υπερφορολόγηση
των περιουσιών τους από το τουρκικό κράτος και τις παρενοχλήσεις από τον
τουρκικό κρατικό μηχανισμό, αλλά και την αδιαφορία της ελληνικής κυβέρνησης,
οδήγησαν στο τέλος στον αφελληνισμό της Πόλης.
Τι
είναι η Μαρίκα Σεφέρογλου;
Μια
άλλη Λωξάντρα που μας ταξιδεύει στην πόλη και τη γειτονιά της;
Μια
πολίτισσα νοικοκυρά που μιλά για το σπίτι, την κουζίνα της, το περιβάλλον της
όπως κάνει η ηρωίδα της Μαρίας Ιορδανίδου;
Όχι!
Η Μαρίκα Σεφέρογλου, η ηρωίδα του βιβλίου του Θωμά Κοροβίνη «55», είναι άλλος
χαρακτήρας. Μπορεί να αρέσει και στην Μαρίκα το καλό φαί και να περιποιείται
τους καλεσμένους της όπως η Λωξάντρα, αλλά είναι ανεξάρτητη και ριψοκίνδυνη, σε
αντίθεση με τη δεύτερη. Συχνάζει σε
στέκια επικίνδυνα και απαγορευμένα στις γυναίκες όπως ο τούρκικος Καραγκιόζης,
ή το χαμαιτυπείο που πηγαίνει κάποιο βράδυ με το φίλο της τον Άλτο.
Δε
διστάζει να ερωτευτεί και να δοθεί ολόψυχα στο φυγόδικο Δημητράκη της ή στον
Τούρκο ομορφονιό τον Αρίφ.
Τι
είναι το «55»; Είναι ένα ιστορικό βιβλίο;
Είναι ένα βιβλίο
γνωριμίας με την Πόλη, με τη ζωή, τα ήθη και τα έθιμα των κατοίκων της;
Είναι μια
αναφορά σε έναν τρόπο ζωής που χάθηκε;
Μια ελεγεία στην
πατρίδα που χάθηκε βίαια;
Ένας θρήνος για τις ζωές και τις περιουσίες που
χάθηκαν;
Νομίζω ότι είναι όλα αυτά
μαζί και παράλληλα είναι ένα ανάγνωσμα, μια διήγηση καλύτερα που κυλά αβίαστα
σαν το γάργαρο νερό και μας παρασύρει σε ένα ταξίδι στην Ιστορία και τους
χώρους που έζησαν και δημιούργησαν άνθρωποι
δραστήριοι, ονειροπόλοι, επιτυχημένοι, το καλύτερο δυναμικό μιας πόλης που όταν
τους στερήθηκε φτώχυνε και έχασε πολλά από την παλιά της αίγλη.
Ο Θωμάς
Κοροβίνης που έχει ζήσει εκεί, έχει γνωρίσει τους ανθρώπους και την πόλη και
έχει ασχοληθεί με τα πολιτιστικά χαρακτηριστικά της, γι αυτό στο βιβλίο
συναντάμε πληθώρα τουρκικών λέξεων και φράσεων, με τη γλαφυρή γραφίδα του και
τον ευρηματικό τρόπο του, γράφει ένα βιβλίο για την Πόλη και τον τρόπο ζωής των
κατοίκων της, στήνει με τρόπο κινηματογραφικό (αφού το κάθε κεφάλαιο του
βιβλίου του μοιάζει με σύνολο
κινηματογραφικών σκηνών) και αυτοβιογραφικό μαζί, μια ιστορική διήγηση και
επιχειρεί να απαντήσει μέσω της λογοτεχνίας στα βίαια ιστορικά γεγονότα των
διώξεων και του εκπατρισμού, να αποδώσει δικαιοσύνη και να υπενθυμίσει
ανασκαλεύοντας μνήμες το «Δεν ξεχνώ» του Πολίτικου ειδικά αλλά και του
Μικρασιάτικου και Ποντιακού γενικά,
Ελληνισμού.
Δεν ξεπέφτει
στην εύκολη λύση της συνολικής καταδίκης του τουρκικού λαού για το γεγονός. Πρόσωπα
που περνούν από τη διήγησή του όπως ο Άλτο, ο Αϊχάν μπέης προστατεύουν τους
Ρωμιούς από τις επιθέσεις του τούρκικου όχλου, ή τους κρύβουν στο σπίτι τους. Ή
όπως οι ταβερνιάρηδες του Μπεσίκτας που προστατεύουν την εκκλησία της Παναγίας,
γιατί τη θεωρούν και δική τους. Πάνω απ΄ όλα όμως ξέρει πολύ καλά ότι όλα αυτά
είναι «παιγνίδια» της διπλωματίας και ως τέτοια τα αντιμετωπίζει. Η ηρωίδα του
η Μαρίκα όταν μιλά για τους καταστροφείς των ελληνικών περιουσιών τους αποκαλεί
με τρυφερότητα «παιδιά της Ανατολής», γιατί ξέρει ότι δεν ήταν τίποτα περισσότερο
από ενεργούμενα της τούρκικης πολιτικής.
Το «55» είναι ένα αξιόλογο
βιβλίο που δεν πρέπει να λείψει από καμιά βιβλιοθήκη. Είναι ένα βιβλίο γραμμένο
από ένα συγγραφέα που γνωρίζει πολύ καλά το περιβάλλον της Πόλης και τους
ανθρώπους της. Είναι γραμμένο από ένα συγγραφέα που περιπλανήθηκε τα σοκάκια
και τις λεωφόρους της, αλλά προπάντων που «περιπλανήθηκε» στις μουσικές και τις
συνήθειες των κατοίκων της, οσφράνθηκε τις μυρωδιές της και μας παρουσιάζει την
Κωνσταντινούπολη γυμνή αλλά και φτιασιδωμένη παράλληλα, με τα φκιασίδια των
μύθων και της ιστορίας της. Από ένα συγγραφέα που είδε και μελέτησε σε βάθος
(αυτό πιστοποιούν και οι παραπομπές και οι αναφερόμενες πηγές στο τέλος του
βιβλίου) το ιστορικό γεγονός του 1955 και μας το παρουσιάζει σε όλη την τραγική
διάσταση του, με αριστουργηματικό τρόπο.
Δημήτριος Προβάδος
dprovados@yahoo.gr
